Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) verilerine göre, son bir yıl içinde kişide madde bağımlılığının belirtilerinden en az ikisi ortaya çıkmalı ve klinik açıdan belirgin bir sıkıntıya ve işlevsellikte azalmaya neden olmalıdır. Madde bağımlılığının belirtileri şunlardır:

• Maddeyi elde etme ve kullanma konusunda yoğun arzu ve ihtiyaç hissetme,

• Kullanılan dozu artırma eğilimi,

• Maddesel ve psikolojik etkilere karşı yoğun hassasiyet ve bu etkileri arayış içinde olma,

• Maddeyi kişinin hayatında önemli bir unsur haline getirme,

• İş, ev veya okuldaki yükümlülükleri sürdürmeyi tekrarlayıcı biçimde engelleyecek şekilde madde kullanımı,

• Fiziksel tehlike yaratabilecek durumlarda (örneğin araç kullanırken) madde etkisinde olma ve bu durumun tekrar tekrar olması,

• Madde kullanımı ile ilgili yasal sorunların varlığı,

• Madde kullanımının kişinin sosyal yaşamında ve yakın ilişkilerinde yineleyici ve kalıcı sorunlara yol açması, ancak buna rağmen madde kullanımının devam etmesi,

• Olumsuz bedensel veya ruhsal etkilerinin bilinmesine rağmen kullanmaya devam etme,

• Maddeye tolerans gelişmiş olması, yani istenen etkinin ortaya çıkması için artan madde gereksinimi veya aynı miktarda maddenin sürekli kullanımı sonucu etkisinin azalması durumu,

• Yoksunluk belirtileri (bulantı, uykusuzluk, kusma, sinirlilik, bunaltı, huzursuzluk, saldırganlık, ishal, terleme, titreme, kas ağrıları, ateş vb.).

Madde bağımlılığı merkezi sinir sisteminin farklı bölgelerini etkileyerek, hem fiziksel hem de psikolojik tahribata neden olmaktadır. Bu etkiler arasında şunlar bulunmaktadır:

• Aklı ve iradeyi işlemez hale getirir, bireyi normal yaşam ve davranışlarından uzaklaştırır.

• Bulantı, kusma, karın ağrıları, kabızlık, ishal, mide ve bağırsak spazmlarına/kanamalarına yol açabilir.

• Tüm iç organlara zarar vererek çeşitli hastalıklara neden olabilir.

• Zehirlenmelere ve bu yolla ölümlere sebep olabilir.

• Uyuşturucular, bireyin çevreye uyum yeteneğini azaltır. Bağımlı hızla aileden ve çevresinden uzaklaşarak yalnızlaşır. Çoğu zaman, bu duruma ağır bunalımlar eşlik eder.

Madde kullanan kişinin yakınları için izlenmesi gereken yollardan bazıları şunlardır:

• Eğer kişi maddenin etkisi altında ise konuşmanın yararı olmayacaktır
• Kendinizi hazır hissetmeden onunla konuşmamak
• Açık, samimi ve inandırıcı olmak ve öğüt vermemek
• Genellemeler yapmaktan kaçınmak
• Korkularınıza dayanarak konuşmamak
• Onu etiketlemekten kaçınmak, "kullanıcı olarak" etiketlenen kişiye yaklaşmak çok zordur
• Önyargılarınızın farkına varmak ("Bunlar iflah olmaz"), böylece yanlış iletişim kurma olasılığını azaltmak
• Kendinizi onun yerine koymayı deneyerek onun düşünce, yaşantı ve korkularını anlamaya çalışmak
• Uzman yardımı alması için samimi bir yaklaşımla onu ikna etmek

Madde kullanan kişinin yakınları için dikkat edilmesi gereken noktalardan bazıları ise şunlardır:

• Kabullenmeme-İnkâr
• “Yok, benim çocuğum asla kullanmaz."
• Kendini ve eşini suçlama
• "Bu çocuk senin yüzünden böyle oldu."
• "Biz iyi anne-baba olamadık."
• Hayal kırıklığı, çaresizlik duygusu
• "Ben seni bunun için mi yetiştirdim?"
• "Her şey bitti, artık hiçbir şey eskisi gibi olamaz."
• Öfke
• "Benim böyle bir çocuğum olamaz!"
• Çocuğu suçlama ve aşağılama
• "Senden hiçbir şey olmaz."
• Uç kararlar alma
• “Okul hayatın bitti."

Yeşilay Danışmanlık Merkezi (YEDAM), Türkiye Yeşilay Cemiyeti’nin 12 yaş ve üzeri madde bağımlısı kişilere tamamen ücretsiz, ayaktan psikososyal destek sağladığı bir hizmettir. Merkeze başvuran kişi ile uzman psikolog bir değerlendirme görüşmesi gerçekleştirir ve kişiyle iş birliği içinde bir tedavi planı oluşturur. Bu program; bağımlılığa müdahale, tekrarı önleme, eşlik eden ruhsal bozukluklara müdahale, aile ilişkileri ve yaşam düzeni gibi konuları kapsar. Bunun yanında sosyal hizmet uzmanıyla yapılan görüşmelerde kişiye; eğitim, iş, yaşam becerileri, arkadaş ilişkileri, faaliyet ve yaşadığı çevreyle baş etme, kişinin doğru tıbbi desteğe ulaşması gibi konularda destek sağlanır.